Pigmentvlekken (hyperpigmentatie): oorzaken en wat te doen

Hyperpigmentatie kan aanzienlijk leed veroorzaken aangezien de pigmentvlekken de neiging hebben om te verschijnen op het gezicht, de handen en andere goed zichtbare lichaamsdelen die zijn blootgesteld aan de zon en kan zodoende moeilijk te verbergen zijn.

Hyperpigmentatie ontstaat bij overproductie van melanine op bepaalde plaatsen op de huid. 

Hyperpigmentatie leidt tot vlakke, donkere plekken op de huid die lichtbruin tot zwart van kleur zijn en in grootte en vorm kunnen variëren. 

Er zijn veel soorten hyperpigmentatie, maar de onderstaande vormen komen het meeste voor:

Pigmentvlekken zoals ouderdomsvlekken worden door blootstelling aan de zon veroorzaakt. Om deze reden komen zij hoofdzakelijk op lichaamsdelen voor die vaak worden blootgesteld, zoals het gezicht, de handen en de armen. Het zijn meestal kleine, donkere vlekjes op de huid.

Melasma of chloasma wordt ook vaak 'zwangerschapsmasker' genoemd, omdat 90% van de zwangere vrouwen hier last van heeft. Het ontstaat door hormonale invloeden, zoals zwangerschap en anticonceptiepillen, en veroorzaken donkere, onregelmatig gevormde en soms behoorlijk grote vlekken in het gezicht of op de armen.

 Hyperpigmentatie na een ontsteking ontstaat als na het helen van huidletsel of een wond een vlakke, verkleurde plek achterblijft. Het komt veel voor bij mensen die aan acne lijden, maar het kan ook worden veroorzaakt door cosmetische procedures zoals dermabrasie, laserbehandelingen en chemische peelings.

Donkere vlekken op de huid kunnen door andere factoren ontstaan, zoals moedervlekken, littekens, grote moedervlekken, solaire of actinische keratosen en vormen van huidkanker, maar deze worden niet als vormen van hyperpigmentatie beschouwd.

Bezoek een dermatoloog of apotheker als je je zorgen maakt over een van je pigmentvlekken, of als ze voor het eerst zichtbaar zijn, beginnen te bloeden, jeuken of veranderen in grootte of kleur.

Pigmentvlekken worden veroorzaakt door een overproductie van melanine, het pigment dat onze huid, ons haar en onze ogen hun natuurlijke kleur geeft, in delen van de huid. Deze overproductie wordt in gang gezet door verschillende factoren, maar de belangrijkste hiervan kunnen worden herleid tot blootstelling aan de zon, genetische factoren, leeftijd, hormonale invloeden en huidletsel of ontstekingen. Lees meer over de <ahref="~>oorzaken van hyperpigmentatie.</ahref="~>

Blootstelling aan de zon is de allerbelangrijkste oorzaak van pigmentvlekken/hyperpigmentatie, omdat vooral zonlicht de productie van melanine stimuleert. Melanine werkt als een natuurlijk zonnebrandmiddel in de huid en beschermt u tegen schadelijke UV-stralen. Door melanine worden mensen bruin in de zon. Overmatige blootstelling aan de zon kan dit proces echter verstoren en tot hyperpigmentatie leiden. 

Zodra pigmentvlekken zijn ontstaan, kan blootstelling aan de zon de donkere vlekken verergeren door sproeten, ouderdomsvlekken, melasma en hyperpigmentatie na een ontsteking nog donkerder te maken. Door de tijd die je in de zon doorbrengt te beperken, beschermende kleding te dragen en een breed spectrum aan zonnebrandmiddelen met een hoge beschermingsfactor te gebruiken (bijvoorbeeld: Eucerin Sun Sensitive Protect Transparante Spray SPF 50) kun je het risico van het ontwikkelen van hyperpigmentatie verlagen en voorkomen dat bestaande pigmentvlekken erger worden. 

Hormonale invloeden vormen de belangrijkste oorzaak van een bepaald soort hyperpigmentatie, melasma of chloasma genoemd. Deze verkleuring van de huid komt vooral voor bij vrouwen, omdat het waarschijnlijk ontstaat doordat de vrouwelijke geslachtshormonen oestrogeen en progesteron de overproductie van melanine stimuleren als de huid aan de zon wordt blootgesteld. Melasma is vooral te danken aan vrouwelijke hormonen. Het beïnvloedt zoveel zwangere vrouwen dat het ook bekend staat als "het zwangerschapsmasker". Het komt meer voor bij mensen met een donkere huid. 

Hyperpigmentatie is symptomatisch voor bepaalde ziekten, zoals sommige auto-en gastro-intestinale ziekten, stofwisselingsstoornissen en vitaminetekorten. Hyperpigmentatie is een bijwerking van bepaalde hormoonbehandelingen, chemotherapeutische geneesmiddelen, antibiotica, anti-malariamiddelen, anti-epilepsie medicijnen en andere medicijnen.

Na huidontstekingen als gevolg van contact met licht veroorzaakt door verven met henna of tatoeages kan hyperpigmentatie achterblijven. 

Bepaalde beroepen of bezigheden worden ook geassocieerd met hyperpigmentatie door het bijbehorende risico van blootstelling aan de zon of chemicaliën. Mensen waarvan bekend is dat zij extra risico lopen, zijn tuinlieden, stratenmakers of asfalteerders en mensen die in parfumerieën of bakkerijen werken. 

Zoals de naam al zegt, komt hyperpigmentatie na infecties voor na huidletsel of een ontsteking, zoals een snee, brandwond, blootstelling aan chemicaliën, acne, eczeem of psoriasis. Dit ontstaat als de huid na het herstel van de wond donkerder en gekleurd blijft.

Op ons lichaam kunnen verschillende soorten pigmentvlekken voorkomen die op meerdere manieren kunnen zijn ontstaan. Het is belangrijk onderscheid te maken tussen de verschillende soorten pigmentvlekken om zo de beste routine te kunnen toepassen.

• Melasma, ook wel zwangerschapsmasker genoemd, zijn bruine vlekken die ontstaan door hormonale schommelingen (zwangerschap), zonlicht of erfelijke aanleg. Melasma komt meestal voor bij vrouwen.
• Ouderdomsvlekken (Lentigo Solaris) ontstaan door langdurige en onbeschermde blootstelling aan UV-straling. De pigmentvlekken zitten vooral op het gezicht, de handen en de armen. Deze vorm van pigmentvlekken komt meestal voor bij oudere mensen.
• Post-inflammatoire hyperpigmentatie ontstaat na een ontsteking of door kleine beschadigingen van de huid, zoals bijvoorbeeld eczeem. Deze vorm van pigment kan oppervlakkig of dieper in de huid liggen en kan meestal tot een jaar duren voordat het uit zichzelf zal verdwijnen.

Bij chemische peelings wordt een zuurhoudende oplossing op het gezicht, de handen of voeten aangebracht met als doel de buitenste lagen van de huid te verwijderen. Door deze chemicaliën vormen zich blaren op de huid en laat de huid uiteindelijk los, waarbij een onderliggende nieuwe en gelijkmatig gepigmenteerde huid verschijnt.

Lasertherapieën hebben grotendeels hetzelfde effect, maar zijn vaak nauwkeuriger, omdat de dermatoloog meer controle over de intensiteit van de behandeling heeft. Hierdoor worden de aangetaste gebieden met licht met een hoge energie ‘gebombardeerd’. De mildste behandelingen werken alleen in op de opperhuid (de buitenste huidlaag), terwijl intensievere behandelingen tot de diepst gelegen huidlagen kunnen doordringen.

Deze dermatologische behandelingen kunnen zeer effectief zijn tegen het verwijderen van pigmentvlekken/hyperpigmentatie, maar ze zijn duur en relatief ingrijpend. Omdat deze chemicaliën de huid kunnen irriteren, ontstekingen kunnen veroorzaken of zelfs de huid kunnen verbranden, veroorzaken zij mogelijk juist hyperpigmentatie na een ontsteking, vooral bij mensen met een donkerdere huid.

In de afgelopen jaren zijn er een aantal huidverzorgingsproducten die beweren hyperpigmentatie te verminderen ontstaan. De meeste vertrouwen op een van de volgende werkzame bestanddelen die de melanineproductie en de verschijning van pigmentvlekken verminderen. 

• Tot voor kort was hydrochinon het meest krachtige actieve ingrediënt voor de behandeling van hyperpigmentatie. Het is nog steeds beschikbaar in een aantal over-de-toonbank geneesmiddelen in de VS, maar alleen in lage concentraties van 2% of minder. Hydrochinon kan ook leiden tot post-inflammatoire hyperpigmentatie, want het is irriterend voor de huid. 
• Arbutin is een natuurlijke bron van hydrochinon en is een van de belangrijkste ingrediënten gebruikt in de huidblekende producten in Azië. Het is niet zo sterk of effectief als industrieel geproduceerde hydrochinon.

• Kojiczuur is een bijproduct van het fermentatieproces betrokken bij de productie van de Japanse rijstwijn, sake. Het wordt beschouwd als een relatief veilige en natuurlijke optie, maar een vrij zwakke remmer van de melanine productie. Het is verboden in veel landen. 
• Vitamine C derivaten zijn relatief effectief gebleken tegen hyperpigmentatie. Ze worden vaak gebruikt in combinatie met andere werkzame stoffen. 
• Retinoïde zuurderivaten zijn ook aangetoond als relatief effectief voor een hyperpigmentatie behandeling. Echter kunnen ze de huid zowel irriteren en gevoeliger maken voor de zon, wat natuurlijk hyperpigmentatie kan verergeren. Zorgen over de connectie tussen retinoïden en geboorteafwijkingen betekent ook dat ze niet aanbevolen worden voor zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven. 
• Azelaïnezuur is ook aangetoond dat het indirect melanineproductie beïnvloedt en zorgt voor vermindering van hyperpigmentatie. Het heeft weinig tot geen effect op sproeten en ouderdomsvlekken, en kan irriteren en onstekingen veroorzaken.