Gevoeligheid voor de zon veroorzaakt door medicijnen – Herkenning van de symptomen en inzicht in de oorzaken

Veel vaak gebruikte en zelfs zonder recept verkrijgbare medicijnen zoals antibiotica kunnen je huid gevoeliger voor de zon maken dan gewoonlijk. Lichtgevoeligheid veroorzakende middelen kunnen in wisselwerking met ultraviolet (UV) licht reactief worden of allergische reacties veroorzaken. Dit artikel geeft een gedetailleerde beschrijving van de oorzaken, symptomen en beheersing van door medicijnen opgewekte lichtgevoeligheidsreacties.

Door geneesmiddelen opgewekte lichtgevoeligheid (of door geneesmiddelen opgewekte gevoeligheid voor de zon) doet zich voor als een medicijn dat normaal geen gevoeligheid veroorzaakt door licht wordt geactiveerd als gevolg van een wisselwerking met UV-straling bij het binnendringen van de huid.

Chemische stoffen met vlakke, tricyclische of polycyclische structuren absorberen ultraviolet licht en vaak veroorzaken deze veranderde chemische stoffen verschijnselen op de huid (zoals fototoxische of fotoallergische reacties). Omdat stoppen met deze medicijnen niet altijd mogelijk is, is het belangrijk te begrijpen hoe je de huid tegen zonlicht kunt beschermen.

De klinische eigenschappen van door geneesmiddelen opgewekte lichtgevoeligheid kan variëren, omdat het type reactie, fototoxisch of fotoallergisch, afhankelijk is van het soort lichtgevoelig makend middel dat de gevoelige reactie heeft veroorzaakt.

Praat met een dermatoloog of apotheker als je je zorgen maakt over enige van jouw symptomen, vooral als je vermoedt dat je last hebt van door geneesmiddelen opgewekte lichtgevoeligheid of als je niet zeker bent of jouw medicijnen lichtgevoelige reacties kunnen veroorzaken.

Het belangrijkste verschil is dat fotoallergische reacties plaatsvinden als het immuunsysteem op de fotoactieve chemische stof reageert door vorming van zwellingen en ontstekingen, terwijl fototoxische reacties alleen plaatsvinden als gevolg van een directe reactie van de fotoactieve chemische stof met de huidcelmembranen en cellulair DNA, waarbij het immuunsysteem geen rol speelt.

Daarom vereisen fotoallergische reacties slechts de aanwezigheid van een kleine hoeveelheid fotoactieve chemische stof omdat het immuunsysteem zeer gevoelig is, terwijl fototoxische reacties aanwezigheid van een grotere hoeveelheid vereisen (hoewel fototoxische chemische stoffen in toxicititeit kunnen verschillen en dus verschillende hoeveelheden van iedere chemische stof nodig zijn om een reactie te veroorzaken).

Terwijl fototoxische en fotoallergische reacties door verschillende soorten fotoactieve chemische stoffen die verschillende biochemische reacties opwekken worden veroorzaakt, kan het bij het onderzoeken van een persoon met lichtgevoeligheid lastig zijn het verschil aan te geven. Het belangrijkste zichtbare verschil tussen de twee reacties is dat fototoxische reacties vaak lijken op ernstige zonnebrand die vooral beperkt blijft tot de aan de zon blootgestelde huid, terwijl fotoallergische reacties meer het uiterlijk hebben van atopische dermatitis en de reactie zich van aan de zon blootgestelde huid naar niet blootgestelde huid kan verspreiden.

Klinische eigenschappen
Zeer ernstige zonnebrand

Verspreiding
Uitsluitend aan de zon blootgestelde huid

Via het immuunsysteem overgebracht
Nee

Frequentie
Hoog

Meerdere malen blootstelling aan het middel vereist
Nee

Hoeveelheid middel vereist voor het opwekken van lichtgevoeligheid
Groot

Snelheid van de reactie na blootstelling aan het fotoactieve middel en licht
Minuten tot uren

Klinische eigenschappen
Dermatitis

Verspreiding
Voornamelijk aan de zon blootgestelde huid, maar kan zich over andere niet aan de zon blootgestelde gebieden verspreiden

Via het immuunsysteem overgebracht
Ja, type IV

Frequentie
Laag

Meerdere malen blootstelling aan het middel vereist
Ja

Hoeveelheid middel vereist voor het opwekken van lichtgevoeligheid
Klein

Snelheid van de reactie na blootstelling aan het fotoactieve middel en licht
24-72 uur

Beide systemische (oraal toegediende) medicijnen en plaatselijk aangebrachte samenstellingen kunnen lichtgevoeligheidsreacties veroorzaken. Daarom is het belangrijk de mogelijkheid van lichtgevoeligheid in overweging te nemen bij het kiezen van een vochtinbrengend product of huidlotion. Sommige ontstekingsremmende medicijnen of pijnstillers, zoals ibuprofen, kunnen ook lichtgevoeligheid veroorzaken. Andere veel gebruikte, fotoactieve geneesmiddelen zijn antibiotica, ontstekingsremmende geneesmiddelen die niet tot de groep van de corticosteroïden behoren, diuretica, statinen, retinoïden en geneesmiddelen tegen schimmelinfecties.

Veel vaak gebruikte medicijnen die lichtgevoeligheid kunnen veroorzaken zijn opgenomen in de onderstaande tabel Veel gebruikte medicijnen die lichtgevoeligheid veroorzaken. Dit is geen complete lijst en er zijn nog vele andere medicijnen die lichtgevoeligheid kunnen veroorzaken.

• Anticonvulsivum (neuroleptica)
• Antibiotica
• Diuretica
• Hypoglycaemica
• Niet-hormonale ontstekingsremmers (NSAID's)
• PDT Pro-fotosensitisers
• Retinoïden

Als je niet zeker bent of het medicijn dat je gebruikt lichtgevoeligheid kan veroorzaken of als je algemene informatie wilt over welke medicijnen lichtgevoeligheid kunnen veroorzaken, neem dan contact op met jouw arts of apotheker.

De golflengtes van licht waarvan bekend is dat zij door geneesmiddelen opgewekte lichtgevoeligheid veroorzaken zijn UVA (320-400 nm) en UVB (290-320 nm). Bepaalde chemische stoffen kunnen met zonlicht in het zichtbare bereik reageren. Daarom is het vermijden van blootstelling aan de zon van essentieel belang.

Verder zal bescherming van de huid door kleding en het gebruik van een zonnebrandmiddel met een effectieve UVA/UVB-filter met een hoge beschermingsfactor (SPF 50+) tegen activering door licht van de meeste fotoactieve medicijnen die u mogelijk moet innemen beschermen.

Volg altijd de gebruiksaanwijzing van het zonnebrandmiddel, vooral als het gaat om de frequentie van aanbrengen. Zonnebrand vermijden zal ook in het algemeen helpen het risico van door geneesmiddelen opgewekte lichtgevoeligheidsreacties te verlagen. Lees meer over bescherming tegen zonnebrand in het gezicht of op het lichaam.

De huidtest is een handige manier om meer over de toestand van jouw huid te weten te komen, maar raadpleeg als je een lichtgevoelige reactie hebt of twijfels hebt altijd een dermatoloog voor een persoonlijke diagnose.