Hormonale acne: oorzaken, symptomen en effectieve behandelingen

Als je een vrouw bent, heb je dit vast weleens gehad: onzuiverheden die plotseling opduiken net voor of nadat je ongesteld bent geweest. Zelfs wanneer je huid normaalgesproken glad is. Wat is hier aan de hand?

Onze hormonen vormen één van de belangrijkste oorzaken van acne, voor zowel tieners als volwassenen. In dit artikel leggen we het verband tussen acne en hormonen uit en verklaren we waarom vooral vrouwen hier last van hebben. Ook wordt onderzocht hoe schommelingen in de hormoonspiegel tijdens de menstruatiecyclus, zwangerschap en menopauze acne kunnen veroorzaken.

Wat is het verband tussen acne en hormonen?

Hormonale acne ontstaat door schommelingen in je hormoonspiegels. Dit kan gebeuren op verschillende momenten in je leven: tijdens de puberteit, menstruatie, zwangerschap of overgang. Hieronder leggen we de belangrijkste oorzaken puntsgewijs uit:

Hormonale schommelingen
Tijdens de puberteit, je menstruatiecyclus, zwangerschap en de menopauze verandert de hoeveelheid hormonen in je lichaam. Deze schommelingen kunnen de talgproductie verhogen, wat leidt tot verstoppingen en puistjes. Vrouwen krijgen vaak last van hormonale acne tijdens of vlak voor hun menstruatie, of juist na de menstruatie.

Androgenen (mannelijke hormonen)
Hormonen zoals testosteron stimuleren de talgklieren in je huid. Dit gebeurt vooral tijdens de puberteit, maar ook bij hormonale veranderingen op latere leeftijd. Overproductie van talg door androgenen kan acne veroorzaken of verergeren. Dit is ook waarom vrouwen last kunnen krijgen van puistjes bij zwangerschap of in de overgang.

Insuline en ontstekingen
Een hoge insulinespiegel in je bloed (bijvoorbeeld door veel suikers of snelle koolhydraten) kan leiden tot ontstekingen en een verhoogde productie van androgenen. Dit draagt indirect bij aan het ontstaan van acne.

Voeding als versterkende factor
Hoewel voeding niet de directe oorzaak is van hormonale acne, kan het wel invloed hebben. Zuivel en suikerrijke producten kunnen je hormonen en talgproductie uit balans brengen, wat acne kan verergeren.

Vraag je je af wanneer in de cyclus puistjes meestal optreden? Vaak is dit in de tweede helft van je menstruatiecyclus, als de progesteronspiegel stijgt. Je leest hier meer over onder ‘Hormonale acne en de menstruatiecyclus’.

Zowel mannen als vrouwen maken testosteron aan: een hormoon dat de talgproductie stimuleert en daardoor acne kan veroorzaken. Tijdens de puberteit stijgt de testosteronspiegel bij iedereen, wat verklaart waarom puistjes dan zo vaak voorkomen. Maar daarna wordt het verschil tussen mannen en vrouwen duidelijker.

Bij mannen stabiliseren de hormonen zich meestal na de puberteit. Bij vrouwen blijven de hormoonspiegels juist schommelen tijdens de menstruatiecyclus, zwangerschap en overgang. Hierdoor hebben vrouwen vaker last van hormonale acne op volwassen leeftijd.

Uit onderzoek blijkt dat tot wel 40% van de volwassenen na hun 25e nog acne-gevoelige huid heeft.¹ Van deze groep is 75 tot 85% vrouw.² Dat komt deels doordat vrouwen gevoeliger zijn voor hormonale veranderingen. Deze hormonen spelen hierbij een rol:

Testosteron
Verhoogt de talgproductie en kan acne uitlokken of verergeren, vooral bij hormonale schommelingen zoals rond de menstruatie of tijdens de puberteit.

Oestrogeen
Helpt de huid soepel, gehydrateerd en stevig te houden. Een daling van oestrogeen  (bijvoorbeeld in de tweede helft van de cyclus of tijdens de menopauze) kan acne-klachten versterken.

Progesteron
Neemt toe in de tweede helft van de cyclus en stimuleert talgafscheiding. Dit verklaart waarom veel vrouwen puistjes krijgen rond de dagen 18–21 van hun cyclus: oftewel, vlak voor hun menstruatie begint.

Dit soort acne-cycli komen dus veel vaker voor bij vrouwen. Of je nu puistjes hebt als je zwanger bent of ongesteld, of last krijgt van acne na je menstruatie of in de overgang, hormonen blijven bij vrouwen een bepalende factor voor de huid.

Volgens een dermatologisch onderzoek ervaart meer dan 60 procent van de vrouwen die te maken hebben met acne voorafgaand aan de menstruatie verergering van de symptomen.

Dit komt doordat de vrouwelijke menstruatiecyclus ervoor zorgt dat de hormoonspiegel stijgt en daalt. De huid wordt hierdoor op verschillende momenten in de maand anders beïnvloed.

De menstruatiecyclus duurt meestal 28 dagen (het begint op de eerste dag van de menstruatie en eindigt een dag voordat het bloeden weer begint) en elke dag is, hormonaal gezien, anders:

Dag 1 t/m 14
De hypofyse scheidt twee hormonen af: Follikel Stimulerend Hormoon (FSH) en Luteïniserend Hormoon (LH). Deze hormonen sturen de eierstokken en hun hormoonproductie aan. Op dit moment is oestrogeen (een hormoon dat vrouwelijke kenmerken versterkt) dominant over progesteron (een hormoon dat het vrouwelijk lichaam helpt voorbereiden voor bevruchting en zwangerschap).

Dag 14 t/m 28
De progesteronspiegel stijgt en dit hormoon wordt dominant. Dit stimuleert talgafscheiding wat een belangrijk effect heeft op de huid. De oestrogeenspiegel daalt.

Net voordat het bloeden begint, bevinden zowel de oestrogeen- als de progesteronspiegels zich op het laagste niveau. Op dit moment is het testosteronniveau (wat vrouwen altijd hebben, maar minder dan mannen) hoger dan de vrouwelijke hormonen waardoor nóg meer talg wordt afgescheiden.

Pre-menstruale acne speelt meestal op tussen de zeven en tien dagen voorafgaand aan de menstruatie. In de menstruatiecyclus is dit rond de dagen 18 tot 21. Tijdens de menstruatie zelf klaart de huid meestal wat op.

De zwangerschap is nog zo’n periode waarin hormonen schommelen en hogere androgeenspiegels kunnen leiden tot acne.

Meer dan de helft van de zwangere vrouwen heeft tijdens de zwangerschap op z'n minst af en toe last van acne. Degenen die al acnegevoelig zijn, hebben de grootste kans om hier tijdens de zwangerschap ook last van te krijgen. Toch krijgen ook vrouwen die nooit eerder acne hebben gehad het tijdens de zwangerschap voor het eerst, zoals blijkt uit dit onderzoek.

De hormoonspiegels zijn tijdens het eerste trimester (de eerste drie maanden van de zwangerschap) op hun hoogst. Sommige onderzoeken gaan ervan uit dat als je tijdens de eerste drie maanden geen ongewone acne-uitbraak hebt gehad, je ook weinig risico loopt dit op een later moment tijdens de zwangerschap nog te krijgen. Maar voor deze uitspraak bestaat nog geen sluitend bewijs. Uiteindelijk kan zwangerschapsacne in elke fase van de zwangerschap en/of na de geboorte alsnog voor het eerst de kop op steken. Daar staat tegenover dat sommige vrouwen met een gevoelige huid zeggen dat hun huid tijdens de zwangerschap juist opklaarde.

De gynaecoloog die jouw zwangerschap begeleidt, kan je advies geven over je huid of een dermatoloog aanraden. Het is belangrijk dat je het met je arts bespreekt voordat je medicijnen neemt of je dieet op wat voor manier dan ook verandert. Een foetus in ontwikkeling heeft een gezond, gebalanceerd dieet nodig en bepaalde acne-medicatie zoals Isotretinoïne (een medicijn tegen zware acne) kan het ongeboren kindje schaden en mag dus niet tijdens de zwangerschap worden genomen.

Veel vrouwen ervaren huidproblemen tijdens de menopauze. Denk aan droogheid, uitslag, verhoogde gevoeligheid en zelfs onzuiverheden en puistjes. Net als bij de menstruatiecyclus en zwangerschap kunnen sommige van deze problemen worden veroorzaakt door hormoonschommelingen.

Wanneer de menopauze begint, ondergaat het vrouwelijk lichaam rigoureuze veranderingen. De hormonen oestrogeen en progesteron worden steeds minder geproduceerd. Dit kan leiden tot een verscheidenheid aan symptomen zoals opvliegers, onregelmatige menstruatie en huidproblemen.

Huidcellen verliezen met de tijd hun vermogen om vocht vast te houden en de huid heeft meer tijd nodig om zichzelf te vernieuwen en te genezen. Hierdoor wordt de huid dunner en minder elastisch en vervolgens ook gevoeliger, droog en vatbaar voor onzuiverheden.

Hormonale acne kan frustrerend zijn, zeker als het steeds weer opduikt in je cyclus of tijdens stressvolle periodes. Gelukkig zijn er manieren om je huid en hormonen te ondersteunen. Hieronder vind je praktische tips om hormonale acne aan te pakken:

• Reinig je gezicht twee keer per dag met een milde, pH-gebalanceerde reiniger.
• Gebruik producten met actieve ingrediënten zoals benzoylperoxide, salicylzuur of retinoïden. Die helpen om puistjes te verminderen en verstopte poriën tegen te gaan.
• Knijp je puistjes niet uit. Dit kan leiden tot ontstekingen, littekens en verergering van de acne.

• Een gebalanceerd dieet, voldoende slaap, lichaamsbeweging en stressvermindering helpen je hormonen in balans te houden.
• Denk aan fyto-oestrogenen (plantaardige oestrogenen) zoals in sojabonen en peulvruchten. Deze kunnen helpen bij hormonale acne in de overgang.
• Een gezondere leefstijl is geen wondermiddel, maar het ondersteunt je lichaam, en dus ook je huid.

• Bij vrouwen met puistjes rond de menstruatie of acne na de menstruatie kan de anticonceptiepil verlichting geven.
• De pil verhoogt het oestrogeengehalte en verlaagt het vrije testosteron in je bloed, waardoor hormonale acne kan afnemen.
• Let op: niet elke pil is geschikt en hormonale anticonceptie kan bijwerkingen hebben. Overleg altijd met je arts.

• In ernstigere gevallen kan je arts medicijnen zoals antibiotica of isotretinoïne voorschrijven.
• Een huidtherapeut kan je begeleiden met behandelingen zoals dieptereiniging, chemische peelings of LED-lichttherapie.
• Twijfel je over welk hormoon je acne veroorzaakt of of je acne hebt omdat je zwanger of ongesteld bent? Een endocrinoloog of gynaecoloog kan je helpen inzicht te krijgen in je hormoonbalans.